ANALYSE – Steeds vaker wordt de maker van elektrische auto’s Tesla op sociale media vergeleken met Theranos, een veelbelovende medische startup uit Silicon Valley die op papier ooit 9 miljard dollar waard was… en daarna volledig flopte.
Voormalig topvrouw Elizabeth Holmes van Theranos moet voor de rechter verschijnen wegens beschuldigingen van fraude.
Het is niet de eerste keer dat een bedrijf uit Silicon Valley de ambitie heeft om de wereld te verbeteren en vervolgens door het ijs zakt. Een en ander heeft er wél toe geleid dat bij een breed publiek grote scepsis leeft over de goede intenties van techbedrijven.
Het is een scepsis waar ook een speler als Tesla last van heeft. Maar dat is niet terecht. Tesla is een kleine automaker die een dominante speler is geworden in een niche die bijna iedereen links heeft laten liggen: de elektrische auto.
Overmatig enthousiasme onder beleggers heeft geleid tot een overdreven hoge waardering van het aandeel Tesla. Dat is gepaard gegaan met onevenredig veel aandacht voor het bedrijf en diens oprichter Elon Musk.
Tesla worstelt nog steeds met het opschalen van de productie. Het geldt met een jaarproductie van 250.000 auto's als buitenbeetje in een industrie die alleen in de VS al goed is voor 17 miljoen auto's en trucks per jaar.
Dat ziet er niet goed uit, toch? Maar lijkt het ook op Theranos? Nee. En wel hierom:
1. Niemand snapte eigenlijk wat Theranos maakte
Theranos claimde een goedkope bloedtest te kunnen leveren waaruit je van alles zou kunnen afleiden. De tests zouden worden uitgevoerd door een apparaatje met de illustere naam Edison. Edison leverde een snelle diagnose, was laagdrempelig, verlaagde de kosten en zou laboratoriumwerk 'democratiseren'.
Punt was alleen dat Edison helemaal niet werkte. En dat de onderneming dat verzweeg. De claims van Holmes ten aanzien van de technologie zorgden jarenlang voor verwarring.
Oppervlakkig gezien kunnen de claims van Elon Musk ten aanzien van vergaand geautomatiseerde autoproductie gezien worden als een Edison-achtig foefje. Met het belangrijke verschil dat iedereen in de auto-industrie de beperkingen van automatisering kent. Bovendien is duidelijk wat het eindproduct is: een auto.
Ook is het verschil tussen een falend productiesysteem en een slechte auto gemakkelijk te zien: in het eerste geval rollen er geen auto's van de band en in het tweede geval functioneren de auto's niet goed.
2. Theranos ging nooit naar de beurs
Tesla ging in 2010 naar de beurs. In de vijftien jaar dat Tesla bestaat, heeft de onderneming gedurende negen jaar de wettelijk verplichte inzage gegeven in de financiën. En dat viermaal per jaar.
Een beursgang is weliswaar niet de optimale manier om een onderneming ter verantwoording te roepen, maar beleggers hebben inmiddels bijna tien jaar de tijd gehad om Tesla financieel te ontleden.
Theranos werd in 2003 opgericht en was niet verplicht tot enige inzage. Tot het bedrijf in 2018 als een kaassoufflé in elkaar zakte.
3. Theranos was het enige dat Holmes ooit gedaan heeft
Holmes maakte haar studie aan de prestigieuze universiteit van Stanford niet af en startte Theranos toen ze 19 jaar oud was. Ze had geen ervaring met het opzetten van een bedrijf.
Musk daarentegen verkocht zijn eerste bedrijf in 1999 en begon toen een bedrijf dat later de betaaldienst PayPal zou worden. Daarna investeerde hij al zijn geld in Tesla en SpaceX.
Musk wist dus donders goed dat voor het succes van Tesla een solide eindproduct nodig was.
4. Theranos' hele businessmodel draaide om prijsconcurrentie
Holmes praatte constant over de emancipatie van het individu met betrekking tot diens gezondheid. Maar in wezen ging het bij Theranos gewoon om de laagste prijs: het snel testen van bloed tegen bodemprijzen. De concurrentie was daarbij de gevestigde industrie voor bloedtests.
Tot voor kort concurreerde Tesla überhaupt niet op prijs. Het bedrijf maakt luxueuze, dure elektrische auto's en heeft daarmee een corebusiness opgezet.
Met de Model 3 richt Tesla zich voor het eerst op het bredere marktsegment, maar eigenlijk scoort het bedrijf vooral in het dure segment.
5. Investeerders corrigeerden Holmes' fouten en mislukkingen niet
Gedurende zijn hele bestaan haalde Theranos investering na investering op om te groeien. Op geen enkel moment kreeg de financiële markt de gelegenheid om het bedrijf kritisch te evalueren volgens traditionele financiële maatstaven.
Tesla's marktwaarde van tientallen miljarden dollars is van A tot Z discutabel. Het bedrijf heeft sinds de beursgang in 2010 slechts in drie kwartalen winst geboekt. Alleen is Tesla daar wel compleet transparant over. Beleggers hebben dus ruim de tijd gekregen om hun oordeel te vellen.
Bovendien impliceert de vrije verhandelbaarheid van het aandeel Tesla dat sceptici niet mee hoeven te doen. Aandeelhouders kunnen hun aandelen verkopen en enthousiastelingen kunnen juist instappen.
Waar Tesla verschillende manieren heeft om mislukkingen (en successen) te evalueren, was daar bij Theranos geen enkele mogelijkheid voor.
6. Holmes hoefde zich geen zorgen te maken over de consument, Musk wel
Auto's zijn consumptiegoederen. Je koopt er eentje - meestal met geleend geld - en je rijdt erin rond.
Theranos wilde bloedtests weliswaar makkelijk beschikbaar maken voor consumenten, maar zover is het nooit gekomen. Holmes hoefde zich dan ook niet druk te maken over de consument of diens relatie met het product.
7. Theranos was zelfs geen echte business tot vlak voor het ineenstortte. Tesla is vanaf dag 1 een bedrijf.
Tesla was een kleine onderneming toen het begon. Het maakte slechts één auto, de originele Roadster, en verkocht er daar enkele duizenden van. Later kocht Tesla een fabriek en maakte z'n eerste model: de Model S sedan. Die werd ook verkocht.
Een auto bouwen en die vervolgens verkopen: dat is de basis van de auto-industrie.
Theranos opereerde jarenlang in een geheimzinnig soort schemerwereld. De manier waarop de investeringen gerechtvaardigd moesten worden, was nep.
Tesla is daarentegen altijd een business geweest. Bovendien zijn de activiteiten afgelopen jaar enorm opgeschaald, nadat eerdere verkopen een serieuze omzet genereerden.
8. Holmes' claim: het oplossen van een vaag probleem
Elizabeth Holmes wilde dat mensen gezonder zouden leven, althans dat claimde ze. De sleutel daartoe: een gestroomlijnde diagnose en bloedtests tegen lage prijzen. Maar 'beter leven' is een vage doelstelling. Je kunt immers op heel veel manieren gezonder leven.
Theranos' business bood geen concrete oplossing om beter te leven. Het ging eerder om het positioneren van een nieuw merk. En dat was gebaseerd op de aanname dat de bijbehorende technologie als vanzelf zou volgen.
Musk richt zich ook op een grote kwestie: de opwarming van de aarde. Maar dat doet hij op een inzichtelijke manier: het vervangen auto's die CO2 uitstoten door auto's die dat niet doen.
9. Tesla's resultaten zijn eenvoudig te meten
Theranos flopte zodra bekend werd dat de achterliggende technologie niet werkte. Het was lange tijd echter moeilijk om te bepalen of Holmes' beloftes legitiem waren.
Het is niet moeilijk om te bepalen of Musks beloftes kloppen: je koopt een auto van hem, als je 'm kunt betalen. En als de auto je niet bevalt, lever je hem weer in. Of je verkoopt hem door.
10. Er zit geen lastig te behappen technologie in een Tesla
Een elektrische auto maken verschilt niet veel van een gewone auto produceren. Natuurlijk zijn er verschillen, maar de basis is het hetzelfde. Met als belangrijkste onderscheid: batterijen versus verbrandingsmotoren.
Tesla heeft in zijn auto's een heleboel software gestopt waarmee het sommige beperkingen van elektrische auto's heeft geëlimineerd. Andere automakers kunnen probleemloos een Tesla kopiëren, en dat is dan ook precies wat de meeste concurrenten doen.
Theranos deed iets anders. Het claimde de bestaande testwetenschap op z'n kop te zetten met een nieuwe onderzoeksmethode. Die methode was echter zo complex dat het wetenschappers en artsen voor een uitdaging stelde. Achteraf bleek sprake van een rookgordijn.
Voor de goede orde: ook Musk lanceert van tijd tot tijd ideeën die verwarrend zijn. Maar in de kern gaat het om een productiebedrijf voor elektrische auto's. En daarbij is het niet moeilijk om uit te vogelen of sprake is van iets nieuws of van oplichterij.
